Afstemming arousal op taak

Voor onze overleving is het essentieel dat ons lichaam zich optimaal instelt op de uit te voeren taken. Alleen dan is het mogelijk om optimaal te presteren:

• Behoefte en beschikbaarheid van brandstof en zuurstof wordt optimaal op elkaar afgestemd, waarbij beiden door de bloedsomloop getransporteerd worden naar de organen en weefsels die daar op het moment het meeste behoefte aan hebben. Ook de snelheid en diepte van de ademhaling wordt hieraan aangepast. 
  
• Aandacht gaat naar de zintuiglijke input die o dat moment essentieel is voor het omgevingsbewustzijn hetgeen essentieel is om de benodigde vaardigheden goed uit te voeren. 

Bij het uitvoeren van die taken spelen de fysieke omgeving, de sociale omgeving, de taakstelling en de eigen lichamelijke en mentale gesteldheid allemaal een rol. In die zin is elke prestatie uniek omdat al deze variabelen op elk moment in het leven verschillen. Dit alles heeft invloed op hoe goed wij als mensen in staat zijn om onze mogelijkheden in wisselende situaties optimaal te benutten.

Alles wat wij waarnemen nemen wij waar door onze zintuigen. Aan de hand van opgedane ervaringen, opgeslagen in ons geheugen geven we continu betekenis aan deze waarnemingen. Dit doen we zowel bewust als onbewust (automatisch). Ons autonome zenuwstelsel en ons hormonaalstelsel reageren op deze zintuiglijke input, vanuit onze omgeving, ons eigen lijf en de daaraan door ons gekoppelde betekenis. Is de situatie wel of niet belangrijk voor onszelf en indien onze perceptie is dat het belangrijk is: zijn de veronderstelde eisen die de situatie aan ons stelt en onze mogelijkheden om adequaat te reageren met elkaar in evenwicht?

Niet alleen onze inschatting van situaties en onze verantwoordelijkheid hierbij zijn van invloed op de reactie van ons autonome zenuwstelsel, maar ook andere zaken zoals:

• Fysieke inspanningCognitieve belasting
  
• Ziekte
  
• Slaapdeprivatie/ vermoeidheid
  
• Omgevingstemperatuur
  
• Stemming
  
• Medicijngebruik of drugs
  
• Mentale en fysieke conditie
  

Allemaal samen beïnvloeden ze het evenwicht tussen sympathische en parasympathische takken van het autonome zenuwstelsel. Samen leiden ze tot een arousal (opwindingstoestand/alertheid) niveau en bijbehorende mentale en fysieke aanpassingen.

Schatten we een situatie verkeerd in (over-/onderschatten van dreiging/belangen) dan past de voorbereiding op actie door ons autonoom en hormonaalstelsel minder goed bij de situatie en leidt dit tot stress of andersom tot verminderde aandacht. Beiden zijn van invloed op prestatie.

Of arousal past bij de toestand hangt ook af van de taak/ actie die nodig is om tot het gewenste resultaat te komen. Sommige vaardigheden vereisen juist meer ontspanning, rust, aandacht en bewuste informatieverwerking en andere minder. In het algemeen kan je stellen dat een sterk gevoel van dreiging niet samen gaat met complexe fijn motorische handelingen en ook dat gelijktijdig of kort na elkaar uitvoeren van twee vaardigheden die een verschillend arousal niveau vereisen onwenselijk en vaak niet haalbaar is. Herhaaldelijk trainen van complexe en fijnmotorische vaardigheden kan de prestatieafname wel verminderen. Waarschijnlijk omdat er dan minder aandacht en bewuste informatieverwerkingscapaciteit voor nodig is.

Daarnaast heeft men vooral via de ademhaling een krachtig middel om het autonome zenuwstelsel te beïnvloeden en zo het evenwicht aan te passen aan de uit te voeren taak/taken. Er bestaan technieken die snel arousal verlagend werken en technieken die juist arousal verhogend werken (bijvoorbeeldTummo ademhaling technieken). Ook technieken als zelfspraak, visualisatie en focus hebben invloed op je autonome zenuwstelsel. 

Zulke technieken voor het eerst toepassen in een stresssituatie werkt niet, ze moeten uitgebreid geoefend en zo geconditioneerd worden op weg naar operationele inzet. 

Dit zijn wat ons betreft uitgangspunten bij het ontwerpen van opleidingsprogramma’s, richtlijnen en het samenstellen van uitrustingen. 

Vanzelfsprekend zijn een (goede) fysieke en mentale fitheid essentieel om al deze processen optimaal te laten verlopen. Voldoende kwalitatief goede slaap, voedsel, vocht, (neus)ademhaling, afwezigheid van ziekten, vertrouwen, stemming zijn allemaal van grote invloed op prestaties en welbevinden. Anders gezegd niet alleen de inschatting op een bepaald moment van een situatie is van invloed, maar je hele gesteldheid en wat er bijvoorbeeld zojuist is gebeurd.

Inzicht krijgen in al deze variabelen en het werkingsmechanisme van het autonome zenuwstelsel en de factoren die daarop van invloed zijn, helpen om beter begrip te krijgen van het presteren in nieuwe en vaak uitdagende situaties en bij het aanleren van de vaardigheden waarmee arousalniveau adequaat bijgestuurd kan worden indien nodig.  

Het vergelijk met het functioneren van je auto is voor sommigen misschien aansprekend en verhelderend.