redde het slachtoffer het door of ondanks ons handelen?

In veel boeken en artikelen is terug te vinden dat er verschil van mening bestond in bijvoorbeeld de tweede wereldoorlog en de Vietnam oorlog over het gebruik van tourniquets. Tegenstanders redeneerden vaak dat ze veel ellende gezien hadden in verband met verkeerd gebruik van tourniquets. Dat betrof het (onnodig) lang laten zitten van een tourniquet, het niet vast genoeg draaien van tourniquets waardoor er sprake was van een veneuze tourniquet met zwellen van de ledenmaat als resultaat, het gebruik maken van niet functionerende en extra schadelijke tourniquets omdat er gebruik werd gemaakt van verkeerde materialen en een te geringe tourniquet breedte en het onnodig aanleggen van een tourniquet. Er bestaan hierover mooie artikelen die teruggaan tot voor de eerste wereldoorlog. 

Dit maakte dat er een aversie ontstond tegen het gebruik van tourniquets. 

Voorstanders zagen dat tourniquets in de prehospitale militaire omgeving levensreddend waren. Door first responders een middel te verstrekken dat gebruikt kon worden om ernstige bloedingen aan extremiteiten direct te stoppen, kon voorkomen worden dat deze slachtoffers binnen zeer korte tijd overleden aan de gevolgen van massaal bloedverlies. 

Wanneer je nare ervaringen hebt opgedaan met betrekking tot een vaardigheid, dan betekent dit niet automatisch dat die vaardigheid niet deugd. Het kan evenzogoed het geval zijn dat er iets mis is in de opleiding, training of gehanteerde richtlijnen. 

Ook goede ervaringen zijn niet automatisch toe te schrijven aan het uitvoeren van een handeling. Overleeft een slachtoffer door of ondanks jouw handelingen?

Wat betreft tourniquets bestond er al eeuwen lang scepsis. Dat maakte dat een tourniquet gezien werd als een laatste redmiddel, die waarschijnlijk ten koste zou gaan van je het desbetreffende ledenmaat. 

Het vele persoonlijk leed wat de oorlogen in Irak en Afghanistan met zich mee heeft gebracht, zorgde daarnaast voor data over onder andere toepassing van tourniquets. Met behulp hiervan is veel onderzoek gedaan naar tourniquet toepassing voor in het veld. Duidelijk werd dat bij correct gebruik (duur, manier van aanleggen, soort tourniquet, etc.) de risico’s op blijvende schade zeer klein zijn en dat de kans op overleven enorm toeneemt in geval van massaal bloedverlies vanuit een extremiteit. Vandaar dat tourniquets vandaag de dag niet meer gezien worden als laatste redmiddel. 

Dat goede protocollen en goed opleiden van belang is blijkt ook uit een scholing die ik volgde, waarin aangeleerd werd om je vinger op de bloeding te zetten en daarna het hemostatisch gaas om de vinger heen in de wond te proppen. Een hele klas instructeurs keek toe en leerde woundpacking op deze manier aan. Nadenkend over hoe deze instructeurs vervolgens weer deze handeling foutief door zouden geven aan hun cursisten, maakt al snel duidelijk dat je dan rare data kan krijgen betreffende de efficiëntie van woundpacking. 

Vroeger leerden we aan om bij ieder ernstig trauma 2 Liter infuus vloeistof toe te dienen, zonder stollingseigenschappen of zuurstof transporterende cellen. Overleefde een slachtoffer bij wie sprake was van inwendige bloedingen, dan dachten we dat dit kwam door ons handelen. Nu, nadat er meer onderzoek is gedaan, gaan we er achteraf vanuit dat dit slachtoffer overleefde ondanks ons handelen. 

Wat ik ervan geleerd heb is om altijd (positief) kritisch te kijken naar nieuwe vaardigheden of materialen. Waarom zou dit beter zijn dan we nu doen?, waaruit is dat gebleken?, betrof het causale verbanden of toevallige correlaties?, Van wie komt deze informatie?, wat is de kwaliteit van de bron? Hoe lang kost het om geroutineerde gebruikers te bekwamen in de nieuwe handeling (bewust bekwaam/ onbewust bekwaam), kunnen we beschikken over een goede gebruikers richtlijn?, wat is er nodig om personeel bij/om te scholen? 

Een groot deel van wat we nu als waarheid beschouwen blijkt over een paar jaar achterhaald.